Tekst: Elise Coppens
Foto’s: Peter Engels
Op de voorlaatste dag van 2021 vinden we de Belgische kunstschilder Peter Engels terug waar hij ook in 2022 het meest te vinden zal zijn: in zijn atelier. Daar werkt hij momenteel aan een nieuwe portretreeks over de iconische Brigitte Bardot. Tijdens ons gesprek staat er een werk uit die collectie op de achtergrond te blinken. Al blinken de ogen van Engels zelf, wanneer hij over zijn nieuw project of zijn portretten in het algemeen praat, nog net iets meer.
Met een reeks over Brigitte Bardot is Peter Engels zeker niet aan zijn proefstuk toe. De Belgische portretschilder vergaarde in 2008 in één klap internationale faam door een portret van Nelson Mandela dat op het grootste billboard in New York pronkte. Dit ter gelegenheid van die laatste zijn 90e verjaardag. 13 jaar en ontelbaar veel portretschilderijen later weet Engels meer dan ooit hoe kunst voor hem in elkaar zit. “Meer dan naar een afspiegeling van de werkelijkheid, ga ik op zoek naar werken die tot de verbeelding spreken”, klinkt het bij Peter.
Die visie is in eerste instantie de reden waarom hij als jonge schilder ooit met de kunstacademie stopte. Op zoek naar zijn eigen representatie van de werkelijkheid besloot hij uit het hokje te stappen dat de academie hem voorschotelde, en gewoon zijn eigen tentoonstelling met werken van zijn hand te organiseren. Die verkocht meteen uit. De ultieme motivatie om gewoon met schilderen door te gaan. Een juiste keuze zo bleek, want vandaag brengt hij nog steeds het grootste deel van zijn tijd door met zijn grote liefde de schilderkunst.
Geen ‘draw me like one of your French girls’-taferelen bij jou. Je creëert zelf een portret van personen op basis van bestaande foto’s die je combineert tot een nieuw beeld. Hoe ben je tot die schildermethode gekomen?
Peter Engels: “In elk werk dat ik schilder, streef ik er altijd naar om een verhaal zo origineel mogelijk te brengen. Dat is het doel van mijn portretten. Een foto zal ik nooit zomaar kopiëren. Ik ga altijd op zoek naar een extra laag achter de foto’s om naar buiten te brengen. Dat is al sinds lang voor ik doorbrak met dat schilderij van Nelson Mandela mijn werkwijze, en dat is nooit veranderd. Ik ben best lang bezig met het uitschetsen van het beeld dat ik eigenlijk wil. Neem nu de reeks van Brigitte Bardot waar ik momenteel aan werk. Ik zou gewoon haar hoofd kunnen schilderen, maar er bestaan al zoveel foto’s van. In de plaats daarvan schilder ik haar als de sensuele vrouw met een uitstraling van onschuld, zoals we ze kenden in de jaren 60 en 70. Ik wil mensen echt meenemen in dat verhaal rond haar persona. Ik zou evengoed een bestaande foto kunnen herschilderen, maar het is toch veel leuker voor iemand om een onbestaand portret in hun huiskamer te hebben hangen? Het vorige werk dat ik van haar maakte was nog niet droog of het was al meteen verkocht. Ik merk dat er heel veel vraag naar is.”
Naast Brigitte Bardot en Nelson Mandela kwamen ook iconen zoals Grace Kelly al aan de beurt in jouw werk. Je grijpt vaak terug naar het verleden. Is daar een bewuste reden voor?
Peter Engels: “Goede vraag. Dat is eigenlijk moeilijk te zeggen. Ik ben altijd op zoek naar ‘mooie koppen, zeg maar. Of die nu vandaag bekend zijn of in het verleden, dat maakt op zich niet uit, maar ik ga inderdaad graag terug naar vroeger. Misschien is dat wel omdat het verhaal van die personen compleet is, waardoor ik het makkelijker kan verwerken in een beeld? Mijn inspiratie voor mijn schilderkunst zelf haal ik ook vooral uit het verleden. Zo ben ik bijvoorbeeld altijd enorm geïnspireerd door de landschappen van Monet, de portretten van Lucian Freud, of de schilderijen van Edward Hopper waarin hij eenzame mensen afbeeldt op drukke plaatsen. Alles inspireert mij, en ik ben altijd al met tekenen bezig geweest. Als driejarige tekende ik al met stiften op het behang. Dat was het eerste teken aan de wand. (lacht).”
Soms bots je ook letterlijk op inspiratie. Zoals bijvoorbeeld door een toevallige ontmoeting met Karl Lagerfeld in New York.
Peter Engels: “Exact. Door het eerste internationale succes van Mandela in New York en een tweede groot succes van mijn portret van Grace Kelly dat door de prins van Monaco zelf werd gekocht, kon ik steeds meer werk internationaal tentoonstellen. In New York kwam ik zo op een keer met mijn gezin toevallig Karl Lagerfeld tegen toen ik aan zijn hotel buiten stapte. We geraakten verzeild in een boeiend gesprek en ik vertelde hem dat ik kunstschilder was en hem heel graag wilde portretteren. Hij paste met zijn witte haar en zwarte zonnebril perfect in hoe ik mijn kleuren gebruikte toen. Gelukkig vond hij het een fantastisch idee. Ik mocht foto’s van hem nemen en op basis daarvan creëerde ik zijn portret. Toen het werk tentoongesteld werd in Parijs vroeg ik hem of dat portret nu was alsof hij in de spiegel keek. Hij zei dat het beter was dan dat. ‘Je hebt mijn ziel geschilderd’, vertelde hij. Dat vind ik nog altijd een prachtig compliment. Daar doe ik het voor.”
Door op zoveel plekken te komen en zoveel mensen te ontmoeten, doe je altijd nieuwe indrukken op. Heeft dat jouw schilderstijl veranderd doorheen de jaren?
Peter Engels: “Soms schilder ik op andere locaties dan in mijn atelier en dan merk ik dat het elke keer weer een nieuw perspectief meebrengt. Het portret van F1-piloot Lewis Hamilton schilderde ik bijvoorbeeld aan de voet van de Mont Blanc, het eerste van Bardot schilderde ik in een galerij in Knokke met publiek erbij. Een andere locatie zorgt altijd voor iets nieuws. Daarnaast denk ik dat er vooral technisch heel wat veranderd is in mijn schildertechniek. Ik schilder hoofdzakelijk met het paletmes en gebruik bijna geen borstels. Je neemt daar verf mee en brengt het zo aan op het doek. Daardoor krijg je een structuur van de verf die er iets dikker op ligt. Wanneer je aan het schilderij voelt, voel je echt de textuur. Dat geeft een groter contrast. Je mengt kleur en brengt het op die manier voorzichtig aan. Met een borstel lopen kleuren makkelijker in elkaar over, daarom verkies ik deze manier.”
Ook portretten op aanvraag passeren regelmatig de revue in jouw werk. Wat vind je daar het leukst aan?
Peter Engels: “Het feit dat je met een schilderij op aanvraag vaak getuige bent van een emotioneel moment. Dat vind ik geweldig. Een portret kan een enorme emotionele waarde hebben. Mensen vragen om een specifiek moment of een herinnering te schilderen, soms voor zichzelf, soms als cadeau. Het moment waarop ze dan het portret te zien krijgen, dat is goud waard. Zo was er bijvoorbeeld iemand die mij opbelde om voor zijn vrouw als verrassing een tafereel te schilderen uit hun huwelijk in Toscane zes jaar daarvoor. Hij beschreef een herinnering aan hun hotelkamer waarin zij in bad zat met haar trouwkleed aan en een glas champagne in de hand. Er bestonden geen foto’s van, maar op basis van zijn herinneringen hebben we het in beeld kunnen verwezenlijken. Tot in het detail. Van de trede op het bad waar de zeep op kon liggen tot de pantoffels die voor het bad stonden en hoe de kraan eruitzag. Het werd een schilderij van twee meter waarop in het groot dat moment verbeeld stond. Fantastisch om dat te kunnen overhandigen.”
Je geeft graag aan anderen. Niet alleen in de vorm van een herinnering zoals hierboven beschreven, maar ook in de vorm van opbrengsten wegschenken aan maatschappelijke doelen. Is dat belangrijk voor jou?
PE: “Zeker. De opbrengst van de veiling van het portret van Grace Kelly was zo groot dat ik die heb weggeschonken aan een goed doel dat investeerde in de opleiding van hartchirurgen in Afrika. Het portret van Richard Branson zorgde dan weer voor een mooie inzameling voor zijn organisatie Virgin Unite, waarvan het geld ging naar onderwijs voor jongeren die hun hogeschool of universiteit niet kunnen betalen. Zo’n doelen vind ik ontzettend belangrijk. Verder is mijn kunst zelf niet zo maatschappelijk. Ik breng de werkelijkheid graag met een twist. Herkenbaar, maar niet zoals anderen ze per se zien. Toen ik op de academie zat, kreeg ik altijd hetzelfde punt van kritiek: ik gaf de vormen een te idealistische twist. Daar trok ik me niets van aan en dat ben ik blijven doen tot op de dag van vandaag. Kunst of een schilderij is niet zoals een foto. Je kan spelen met de werkelijkheid en zo tot de verbeelding spreken.”
Is dat wat kunst voor jou betekent: een verbeelding van de werkelijkheid met een twist?
PE: “Ik vergelijk kunst altijd een beetje met de slinger van een klok. In kunst zit ‘kunde’ verscholen. Er is een tijd geweest dat de slinger heel hard naar die ‘kunde’ sloeg, en een tijd dat sensatie belangrijker leek dan ‘kunde’. Het is een heen-en-weerbeweging tussen alles wat authentiek en waarheidsgetrouw is, en alles wat abstracter is en niet per se waar. Kunst is grenzen gaan verkennen. Tot waar kunnen we gaan? Tot welke grens kunnen we iets kunst noemen? Ik denk dat we tot het abstracte zijn geweest, op het te sensationele af en dat je in het landschap nu opnieuw een beweging ziet richting de authenticiteit. Dat merk ik zelf ook aan mijn portretten. Mensen grijpen vandaag terug liever naar een verhaal, naar iets herkenbaar. En dat mag gerust een mooiere versie van die werkelijkheid zijn, of eentje die een herinnering aan een persoon of een moment nog mooier maakt. Dat is mijn visie op kunst altijd al geweest. En met die visie in mijn achterhoofd zal ik graag blijven verder schilderen de komende jaren.”
