Tekst: Elise Coppens
Foto’s: Lannoo
Hoewel België meestal geassocieerd wordt met kwaliteitsvol bier, mag ook de kwaliteit van Belgische wijn zeker niet onderschat worden. Een glaasje wijn van Belgische bodem kwam pas recent in opmars, maar wijn van Belgische oorsprong wordt al veel langer ingeschonken. Heel wat Belgische ondernemers trokken naar het buitenland om daar in een gunstig klimaat druiven te oogsten. Zo werd de Belgische Virginie Saverys in 2008 meerderheidsaandeelhouder van het Toscaanse topdomein Avignonesi, een huis dat wereldwijd bekend staat voor zijn kwaliteit.
Noem Avignonesi zeker niet zomaar een wijndomein. Het is het grootste biologisch georganiseerde wijndomein van Italië. Met maar liefst 175 hectare aan wijngaarden heeft het Toscaanse gebied heel wat smakelijke druiven in petto. Een oogstgebied dat in eigen land moeilijk te vinden zal zijn.
Belgische wijnproductie
De populariteit en de kwaliteit van Belgische wijn is de afgelopen jaren serieus toegenomen en blijft stijgen. Enkele jaren geleden kon je op restaurant of in de wijnbar niet meteen een Belgisch wijntje bestellen, nu duikt hier en daar eindelijk wijn van Belgische makelij op. Met dat laatste doelen we niet op de Belgische wijn geproduceerd in het buitenland, wel op wijn geproduceerd in eigen land.
Er is een reden waarom die productie iets trager uit de startblokken schoot en waarom ondernemers van hier regelmatig naar het buitenland trekken om daar het druivengoud te produceren. Om écht rendabel te zijn met een oogstgebied voor wijnproductie zit je namelijk best op een gebied dat minstens 8 tot 10 hectare groot is. Minstens. Want de grote wijngebieden in bijvoorbeeld Toscane bestrijken al gauw honderden hectaren meer. Niet evident dus in eigen land, en al zeker niet evident om zelf te beginnen aanleggen.
Die grootte van de wijngebieden is één van de belangrijkste verschillen tussen het Belgische wijnlandschap en dat van pakweg Toscane in Italië, waar Virginie Saverys zich vestigde. Daar nam ze het wijnhuis Avignonesi over in Montepulciano, waar de wijnbouw al langer in de grond zat. Hoewel de Belgische wijndomeinen in eigen land steeds meer opkomen, vereist het nog veel meer tijd en geduld om hier even kwaliteitsvolle wijn op tafel te krijgen. Al is het maar enkel en alleen omdat de beste wijn voortkomt uit oudere wijnstokken, die eerst een paar jaar moeten rijpen voor er sprake kan zijn van goede kwaliteit.
Ook het klimaat zorgt voor een groot verschil tussen de Belgische wijnproductie in eigen land en de Belgische wijnproductie in het buitenland. Het spreekt voor zich dat het Belgische klimaat dat eerder wisselvallig, vochtig, warm, en regenachtig is, minder geschikt is om druiven te oogsten dan het Toscaanse klimaat. Hoewel dit klimaat ook steeds grilliger wordt, zijn de omstandigheden in de wijnregio toch helemaal anders. De wijnproductie zit als traditie letterlijk in de grond geworteld.
Toscaanse wijn met Belgische roots
Die wortels in de grond kunnen daarentegen verlegd worden. Door van een traditionele wijnbouw naar een biodynamische wijnbouw over te stappen, bijvoorbeeld. Om dat volledig te begrijpen, moeten we eerst terug naar het prille begin van de carrière van Virginie Saverys als wijnverbouwer. Met de grootte van de wijngebieden en het klimaat in het achterhoofd als belangrijke succesfactoren binnen wijnproductie, is het om te beginnen al niet zo’n vreemde keuze om neer te strijken in Toscane. Montepulciano is er één van de bekendste wijnregio’s. Toen Virginie er arriveerde als minderheidsaandeelhouder met 30%, bestond het domein uit 109 hectare wijngaard, wat een middelgroot domein is daar. Vandaag zijn het er 175. “Ik kocht nog wat hectaren bij”, vertelt Virginie daarover in de vijfde aflevering van de wijncast van Dennis van den Buijs in 2018. “Ik maakte een heel plan van heraanbouw van de oude wijngaarden op, omdat ze zo niet meer rendeerden. Ik wilde er het allerbeste van maken.”
Hoe ze in die regio én in de wijnbusiness terechtkwam, verliep heel toevallig. Als familielid van Bernard Boel, kwam ze in haar eerdere carrière eerst mee aan het hoofd van CMB (de Compagnie Maritime Belge) en Euronov, de gewezen tankerafdeling van CMB. In 2006 deed ze echter afstand van deze aandelen en van haar titel als secretaris-generaal, en besloot ze zelf een nieuwe weg in te slaan. Een weg met Italiaanse roots die smaakte naar meer. “Ik kende het domein Avignonesi al langer. Nadat ik een gebouw had gekocht en gerestaureerd, gaf ik in de regio een feestje om dat te vieren. Onder de Italiaanse genodigden zat één van de eigenaars van het wijndomein. Na een gesprek met hem over de gang van zaken daar, vroeg hij mij een paar weken later of ik misschien een minderheidsparticipatie wou nemen. Op minder dan 2 jaar tijd werd het in 2009 100%.” De eigenaar veranderde, maar de naam van de originele founders bleef behouden.
Verbondenheid met de natuur
Van een ingeweken stadsmus, zoals ze zichzelf vroeger beschreef, tot iemand die vandaag de rust en stilte opzoekt in de natuur. Virginie Severys steekt zelf de handen uit de mouwen op het wijndomein en wil er het beste resultaat neerzetten. “Toen ik 100% van de aandelen in handen had, wilde ik niet zomaar alles door anderen laten beslissen. Ik wou de productie onder controle hebben en echt een eigen stempel drukken op de wijnen”, klinkt het.
Over de omslag van werken als secretaris-generaal in een rederij naar wijnbouwer spreekt ze zichzelf heel duidelijk uit. “Er zijn wel meer mensen die van een ander type beroep zoals advocaat later overstappen naar de wijnbouw. Dat is begrijpelijk. Het maakt mij gelukkiger, dat verbouwen van wijn. Het geeft mij een grotere verbondenheid met de natuur, en dat is rustgevend. Voor mij is wijn iets wat voor mensen emotionele gevoelens naar boven brengt. Het is een levendig product, eentje dat leeft onder de mensen en zelf ook leeft. Een fles wijn evolueert mee met de tijd. Als mens ben je in staat om op de druiven die geplukt worden een stempel te drukken.”
Koningsdruif, koningswijnbouwer
In het boek ‘Wijndomein – de topwijnen uit Europa met een Belgische toets’ van Dirk Demesmaeker, bespreekt Demesmaeker 15 gedreven Belgische wijnbouwers in het buitenland. Virginie Saverys is er één van. “Belgen willen zich absoluut bewijzen. Ze zijn er zich maar al te goed bewust van dat een plaatsje in het wijnlandschap alleen kan worden veroverd door topkwaliteit te leveren”, schrijft Demesmaeker. “Respect afdwingen in een streek waar je aanvankelijk soms een beetje sceptisch en argwanend wordt bekeken. Hoe goed moet je zijn om neer te strijken in de beste wijnregio’s van Europa, om daar als allochtone wijnmaker toch succesvol in te zijn?”, vervolgt hij.
Heel goed, zo blijkt. Hoewel haar carrièreswitch in eerste instantie wenkbrauwen deed fronsen, vergaarde Saverys intussen zeker en vast het grote vertrouwen van de Italiaanse streek. Ze bekijkt het leven graag through a glass, of door een goed gevuld glas wijn. Met haar nuchtere kijk op de zaken en de wilskracht om het domein te verbeteren, slaagde ze erin om de traditionele Italiaanse wijnbouwers, die in het begin ook sceptisch waren, te overtuigen van haar kunsten. In Montepulciano is de vino nobele di Montepulciano dé koningsdruif. Zelf zorgde ze ervoor dat de naam van de druif een heel nieuw merk werd. Geen makkelijke verwezenlijking.
“Italianen zijn heel gehecht aan hun regels. Er wordt zelfs gespecificeerd hoelang de druif moet rijpen op hout. Ook wat vaktermen betreft, gelden tradities. Van vakmensen tot journalisten; iedereen gebruikte altijd probleemloos de volledige naam vino nobele di Monetepulciano”, vervolgt ze hierover in de wijncast van Dennis van den Buijs. “Een hele mond vol. Bij Avignonesi zorgden we ervoor dat de naam korter en krachtiger werd. We brachten het uit onder de naam vino nobele. Daar zijn veel gesprekken aan vooraf gegaan om te weten of dit mocht of kon. Italië is zoals ik zei heel hard gehecht aan tradities en regels, dat was dus niet evident. Maar na een tijd zagen ze ook wel wat we allemaal veranderd én verbeterd hebben bij Avignonesi. Ze zagen dat we doeners zijn en dat we geloven in wat we doen.”
Grootste biodynamische wijndomein
Dat ze een doener is, staat buiten kijf. Onder haar vleugels groeide Avignonesi in de afgelopen 13 jaar uit tot het grootste biodynamische wijndomein van Italië. Alle wijnen zijn bovendien vegan en uitsluitend geproduceerd op basis van druiven uit eigen wijngaarden. “Eigenlijk zijn we pas na de eerste wereldoorlog gronden beginnen bewerken met chemische stoffen en pesticiden”, benadrukt Virginie daarover in de wijncast. “Door het gebruik van die stoffen verandert de grond en verandert dus ook het eindresultaat. We hebben enorm veel geïnvesteerd om vanaf 2010 onze gronden biodynamisch te maken. Er kroop veel tijd en geld in om met tractors de grond te bewerken tot die geschikt was, maar langs de andere kant bespaar je zo ook op chemische producten. Bovendien proef je het effect van biodynamica in de wijn. Zo drukken we er weer onze eigen stempel op.”
Door biodynamisch te werken blijft Saverys verbonden met de natuur. “We maken gezonde wijnen voor gezondere mensen, maar ook voor een gezonder land en een gezondere omgeving die we kunnen doorgeven aan de volgende generaties”, staat daarover te lezen op de website van Avignonesi. Door haar eigen passie voor organische producten en duurzame verbouwmethodes, introduceerde ze zo de biodynamische viticultuur of wijnbouw waar Avignonesi vandaag zo bekend voor staat. Haar grootste doel hierin? De omgeving zoals ze bestaat respecteren en een wijn creëren die proeft naar zijn terroir en eentje die de omgeving gezond kan houden. Haar grootste droom? “Een holistisch erf. We hebben al bijen, ooit wil ik daar graag schapen bij, we werken met een synergetische moestuin en willen nog meer fruitbomen plaatsen. Een monocultuur is nooit goed”, vervolgt ze. “Bij wijnbouw heb je dat regelmatig omdat je met wijnstokken van 40 jaar oud werkt, daarom voegen we er nog graag dingen bij om het dynamischer te maken.”
Passief inkomen?
Wie dacht van wijn te verbouwen slapend rijk te worden, komt ook thuis van een koude kermis. Een belangrijke kanttekening: in 2018 stelde Saverys dat ze momenteel nog niets verdienen met Avignonesi. “We hebben zoveel moeten investeren omdat de vorige eigenaars nog achterliepen, en de investeringen zijn nog lang niet gedaan”, klonk het toen. Een crisis zal het daar niet beter op hebben gemaakt. “We werken ontzettend hard om het winstgevend te maken”, klonk het toen. En daar twijfelt niemand aan, zeker niet na het bereiken van deze mooie resultaten. Demesmaeker stelt duidelijk in zijn boek dat “ in alle succesverhalen telkens dezelfde rode draad van passie voor het vak en kwaliteit in het glas” terug te vinden is. Die passie spreekt heel duidelijk uit het verhaal van Saverys en het parcours dat ze al aflegde. Van een succesvolle wijn van Belgische oorsprong gesproken. Nu nog in Toscane, wie weet ooit toch ook op Belgische bodem?